Sarsıntı bölgesinden kaldırılan molozlar nereye atılıyor, kim karar veriyor?

Kahramanmaraş merkezli iki zelzelede yıkılan binlerce binanın bir kısmında arama kurtarma çalışmaları yerini enkaz kaldırmaya bırakırken, 20 bine yakın yapının yıkıldığı açıklandı ve ortaya çıkan devasa moloz yığınları ve çöpün nerelere dökülmesi gerektiği tartışması da başladı.

Toplum sıhhati, yaban hayatın ve doğal etrafın korunmasına odaklı tartışmayı gündeme taşıyan birinci haberler ve ihtarlar Hatay‘dan ve Kahramanmaraş‘tan geldi.

Hafta başında Hatay‘ın Samandağ ilçesinde, kayıt altına alınan 302 kuş cinsini barındıran Tabiat Muhafaza Ulusal Parklar Genel Müdürlüğü’nün muhafazası altındaki Milleyha Sulak Alanı’na zelzele bölgesinden moloz ve çöplerin dökülmeye başladığı haberi, yaban hayatı uzmanı, kuş gözlemcisi, rehber ve fotoğrafçı Emin Yoğurtçuoğlu tarafından gündeme getirildi.

‘Bizi büyük bir tehlike bekliyor’

Haber doğal hayat uzmanları ve gönüllülerin yansısına ve molozların sulak, doğal hayat alanlarına dökülmemesi konusunda ikazlarına yol açtı.

İlemin ” Deprem sonucu yıkılan binalardan ortaya saçılan enkazlarda insan sıhhati ve ekosistem için ziyanlı pek çok unsur bulunuyor. İzolasyon unsurlarındaki kimyasallar, ziyanlı plastik türevleri ve asbest bunların başında geliyor” diyordu.

Kendisine moloz ve çöpün atılması sırasında doğal ömür açısından nelere dikkat edilmesi gerektiğini sorduk.

İlemin, moloz döküm alanları belirlenirken “Sızdırmasız tabanların tercih edilmesi, yer altı ve üstü sularla temastan kesinlikle kaçınılması gerekiyor. Döküm alanları kesinlikle ve kesinlikle korunan alanlardan, sulak alanlardan ve yaban hayatı alanlarından uzakta olmalı, yer seçiminde bu noktalara dikkat edilmeli” diyor.

Yasin İlemin bu noktada sarsıntıdan ziyan gören vilayetlerdeki belediyelere çok büyük vazife düştüğünü söyleyerek “Belediyelerin, Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın, akademisyenlerin, uzmanların ve doğaseverlerin birlikte çalışması çok önemli” diyor.

Doğaseverler gözlemliyor: Vatandaş haberalma ağları

Doğaseverler bu türlü bir süreçte nasıl bir fonksiyon görebilir, görüyor?

İlemin, tabiatın korunmasını gözetme konusunda büyük bir bağlantı ağına sahip olduklarını anlatıyor:

“Özellikle Hatay‘da doğaseverler, STK’lar ve bölgenin biyolojik çeşitlilik ve kuş çeşitliliğine dikkat çekmek ve tanıtmak için emek veren Emin Yoğurtçuoğlu üzerinden adeta bir tabiat ihbar sınırı var diyebiliriz.

“Yine bölgede faal Hatay Tabiatını muhafaza Derneği ve Abdullah Öğünç bölgede yıllardır tabiat müdafaa projeleri yürütüyorlar.

“Öte yandan ülkemizin batısında bilhassa Ege ve Batı Akdeniz’de bizlerin oluşturduğu bir vatandaşbilim/vatandaş haber alma ağımız var. Derneğimiz NATURA üzerinden bu haberleri, ihbarları alıyoruz işliyoruz ve gerekli kontakları sağlayarak problemleri çözmeye çalışıyoruz.

“Ülkemizde tabiat muhafaza faaliyetlerinin düzgün ve sağlam temelli olması için resmi kurumlarla çalışmak gerekliliğine inanıyoruz. Bu noktada STK ve resmi kurumlar ortasındaki bağın çok değerli olduğuna inanıyoruz.”

Peki Milleyha Kuş Cenneti dışında zelzele bölgesinde yaban hayatı etkileyecek bir faaliyet haberi aldılar mı?

“Daha çok erken aşamalardayız. O yüzden şimdilik bu tarafta bir bilgi/ihbar almadık lakin bilhassa Mart ayının başından itibaren buna misal ihbar ve duyumların gelmesini bekliyoruz” diye yanıtlıyor:

“Öte yandan vatandaşın hassasiyeti üst düzeyde olduğu için, ilgili bakanlıklar bu hususta çabucak aksiyon aldılar ve Mileyha’nın ve sulak alanın temizlenmesine çabucak başlandı. Bizler de hem üniversitemiz hem de derneğimiz üzerinden ilgili bakanlık, kurum ve belediyelerle diyalog halindeyiz.”

Bakanlıktan müdahale: döküm durduruldu, paklık başladı

Hatay Milleyha Kuş Cenneti’ne moloz dökülmesi kararı konusundaki ihtarlara yetkililerden süratle karşılık geldi.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı Mehmet Emin Birpınar duruma müdahale edildiğini, belediyelerin uyarıldığını Twitter üzerinden duyurdu ve doğaseverlere teşekkür etti.

Mevzuat ne diyor, yetkili kim?

Deprem bölgesinden BBC Türkçe‘nin sorularını yazılı olarak yanıtlayan Bakan Yardımcısı Birpınar, enkazlar konusunda AFAD tarafından yayımlanan Türkiye Afet Müdahale Planı’nda, enkaz kaldırma konusunda yetkilendirilen “Afet Enkaz Kaldırma Çalışma Grubu” isimli yapılanmanın sorumlu olduğunu söyledi ve vazifelerini şöyle sıraladı:

Peki enkaz kaldırmadan sorumlu yapılanmada kimler yer alıyor? Bakan Yardımcısı Mehmet Emin Birpınar bu sorumuzu şöyle yanıtladı:

Bakan Yardımcısı Birpınar bu kararlar alınırken nelere dikkat edileceğinin de aşikâr olduğunu anlatıyor:

“Bu alanlar belirlenirken, sahanın topoğrafyası ve jeolojisi dikkate alınmakta, tarım hedefli kullanılan topraklarda, içme, sulama ve kullanma suları rezervuarlarında, taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, yağmur sularının akışını engelleyecek vadilerde yahut dere yataklarında, heyelan, çığ ve erozyon bölgelerinde olmamasına dikkat edilmektedir.

Yönetmelik Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na da bu hususlarda bilgi verilmesini öngörülüyor.

Asbest uyarısı

Molozlar konusunda bir ikaz ve davet da tekrar bölgede incelemelerini sürdüren Jeoloji Mühendisleri Odası’ndan (JMO) geldi.

JMO’nun açıklamasında zelzele bölgesindeki kent yöneticilerine ve özel olarak da Kahramanmaraş Valiliği ve Büyükşehir Belediyesi’ne sesleniliyor:

“Acil olarak yıkıntı ve molozların Sır Barajının beslenme havzasına dökülmesini engellemeli, yıkıntı moloz döküm için yeni alanlar belirleyerek molozların buralara dökülmesini sağlamalıdırlar.”

Jeoloji Mühendisleri Odası zelzele müracaat şurası üyeleriyle birlikte bölgede incelemelerini sürdüren Oda Lideri Hüseyin Alan’a ulaştık.

Kahramanmaraş ile ilgili müşahedelerini şöyle anlattı:

“İki gün evvel Maraş bölgesinde sarsıntı hasarını yerinde incelemek için yaptığımız müşahede esnasında molozların çabucak kente giriş istikametinde, sağ tarafta bir alan var, -aynı vakitte Sır Barajı’nın beslenme alanı içerisinde kalıyor- oraya döküldüğünü gördük ve toplumla bu imgeyi çekerek de paylaştık. Yetkilileri de misyona davet ettik.

“Enkaz kaldırma süreçlerinin idaresi gerektiği üzere yapılmadığını gördük. Başlangıç evresindeyken tekrar organize edilmesini istedik. Aksi takdirde toplum önümüzdeki devirde asbest kaynaklı sıhhat sıkıntılarıyla karşı karşıya kalabilir” diyor.

Hüseyin Alan, “Maraş’ta Büyükşehir Belediyesi İmar ve Bayındırlık Kurulu Lideri Hanifi Toptaş beni aradı, dün bu ikazımızı ona da söyledim. Lakin bir önlem alıp almadığı konusunda bilgi sahibi değilim” diye ekliyor.

Hatay Milleyha Kuş Cenneti’ne dökülen molozlar konusuna müdahil olan Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı Mehmet Emin Birpınar’a Kahramanmaraş Sır Barajı havzasıyla ilgili uyarıyı duyup duymadığını sorduk.